مسئولان متفاوت بودن نوجوانان با خودشان را بپذیرند / افزایش شکاف نسلی و وجود حس تبعیض در نوجوانان

هشتم آبان در تقویم رسمی کشورمان به مناسبت شهادت محمد حسین فهمیده، نوجوان 13 ساله اهل قم که در دوران دفاع مقدس در سال 59 به شکلی حماسی به شهادت رسید، به عنوان «روز نوجوان» به ثبت رسیده است. به همین مناسبت، در گفت و گو با دکتر حکیم شوشتری، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به بررسی برخی مشکلات اجتماعی و مطالبات امروز نوجوانان ایران پرداخته ایم؛ نسلی که این روزها حضور اجتماعی آنها بیشتر از هر زمان دیگری به چشم می آید.

سرعت گرفتن روند جهانی شدن نوجوانان در دوره کرونا

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، حوادث مختلفی که در روزهای اخیر در کشورمان رخ داد، ثابت کرد که بخش زیادی از نوجوانان کشورمان دارای مطالبات فرهنگی و اجتماعی مختلفی هستند که مسئولان و خانواده های آنها کمتر به این مطالبات توجه کرده اند و این مساله در کنار شکاف نسلی عمیق بین نوجوانان امروز با بزرگترهای آنها، بی توجهی به این شکاف توسط خانواده ها و به رسمیت نشناختن شکاف نسلی و خواسته های نسل امروز نوجوانان توسط بخش هایی از حاکمیت، باعث شده است که قشر نوجوان کشور دچار خشم فروخورده ای شوند؛ خشمی که امروز برخی از نوجوانان، آن را به صورت اعتراضات خیابانی بروز می دهند.

این نکته ای است که دکتر میترا حکیم شوشتری، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: در سه سال گذشته، کشور درگیر همه گیری کرونا بود و کمتر از شش ماه است که شرایط عادی به جامعه بازگشته است. در بخش مهمی از دوره کرونا نوجوانان ناچار بودند که فاصله گذاری اجتماعی را رعایت کنند و حالا تنها چند ماه است که آنها می توانند بدون دغدغه خاصی در کنار هم سالان خود حاضر شوند. اما در دو سال و نیم قبل، نوجوانان بخش زیادی از ارتباطات خود را در فضای مجازی برقرار می کردند و این ارتباطات صرفا محدود به داخل ایران نبود و همین مساله باعث سرعت گرفتن روند جهانی شدن بخش زیادی از نوجوانان ما شد.

وی افزود: مساله جهانی شدن برای نوجوانان ما از قبل از دوره کرونا هم وجود داشت، اما حضور بیشتر نوجوانان در منزل در این دوره و افزایش ساعات استفاده آنها از اینترنت، باعث سرعت گرفتن این روند شد. جهانی شدن قشر نوجوان ما نیز موجب شد که آنها متوجه شوند چه امکانات و آزادی هایی در کشورهای دیگر برای هم نسلان آنها وجود دارد و بعضا خودشان از آنها برخوردار نیستند. همچنین روند جهانی شدن باعث شد که برخی نوجوانان احساس کنند که مورد تبعیض قرار گرفته اند و از برخی حقوق اجتماعی برخوردار نیستند و این مساله باعث دامن زدن به خشم های فروخورده در قشر نوجوان ما شد.

افزایش شکاف نسلی و وجود حس تبعیض در نوجوانان

حکیم شوشتری با بیان این که جهانی شدن نوجوانان باعث ایجاد شکاف بیشتر بین قشر نوجوان و خانواده های آنها شد، عنوان کرد: متاسفانه بیشتر خانواده های ما از سواد رسانه ای لازم برخوردار نیستند و نمی توانند متوجه تاثیرات مختلفی شوند که دسترسی گسترده به اینترنت روی فرزندان نوجوان آنها می گذارد. این مساله در کنار مختل شدن روابط اجتماعی بین والدین و فرزندان در سال های اخیر، باعث شده است که خانواده ها نتوانند در روند جهانی شدن، با نوجوانان خود ارتباط بگیرند. مجموع این مسائل باعث شده است که این روزها برخی نوجوانان حتی جلوتر از خانواده ها برای رفع مطالبات خود تلاش کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: برخی دختران نوجوان ما که وارد روند جهانی شدن شده اند، احساس می کنند که تحت تبعیض های جنسیتی قرار گرفته اند و به همین دلیل، تمایل دارند که رفتارهای پسرانه از خودشان بروز بدهند یا پوشش پسرانه داشته باشند. همچنین بسیاری از نوجوانان دختر احساس می کنند که صدای مطالبات آنها به درستی شنیده نشده است و بعضا دچار محدودیت های جنسیتی در دستیابی به برخی امکانات تفریحی و آموزشی مورد نیاز خود بوده اند و ظاهرا هیچ کس توجه خاصی به لزوم رفع این محدودیت ها نمی کند.

وی در ادامه تاکید کرد: تشدید دشواری های معیشتی خانواده ها در سال های اخیر باعث شده است که در شرایط کنونی نه تنها دختران نوجوان احساس کنند دچار برخی تبعیض های جنسیتی هستند، بلکه حتی پسران نوجوان هم به دلیل مشکلات مالی احساس می کنند که تحت تبعیض های اجتماعی مختلفی نسبت به هم سالان برخوردارتر خود قرار گرفته اند. به عبارت دیگر، این روزها امکانات تفریحی و آموزشی بسیاری وجود دارد که کاملا هزینه‌بر است و صرفا نوجوانان قشر ثروتمند می توانند به راحتی به آن دست پیدا کنند و این مساله به تشدید خشم عمومی نوجوانان دامن زده است.

تحمیل هنجارها و ارزش ها به نوجوانان، نتیجه عکس دارد

حکیم شوشتری در بخش دیگری از صحبت های خود به تعمیق شکاف نسلی بین نوجوانان و بزرگترهای آنها در سال های اخیر اشاره کرد و گفت: روند جهانی شدن نوجوانان در ایران باعث شده است که تفاوت نسلی بین اقشار مختلف جامعه با سرعت بیشتری انجام شود؛ به نحوی که اکنون هر چهار پنج سال یک بار، عملا نسل عوض می شود و نسل جدیدی وارد دوره نوجوانی می شود که رفتارها و خواسته های آن با نسل قبلی خود کاملا متفاوت است. این مساله باعث می شود که زبان نسل های نوجوان به سرعت تغییر کند و متاسفانه سرعت برنامه ریزی مسئولان برای درک نوجوانان و یاد گرفتن زبان گفت و گو با این قشر، از سرعت تفاوت نسلی آنها کمتر است. به همین دلیل، مسئولان هیچ گاه با روش موجود، قدرت درک زبان و خواسته های نسل جدید نوجوان را پیدا نمی کنند.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان ادامه داد: اگر مسئولان می خواهند که نوجوانان امروزی را درک کنند و آنها را به سمت هنجارهای موورد قبول عموم جامعه هدایت کنند، اول از همه باید متفاوت بودن این نسل با خودشان را بپذیرند. یعنی مسئولان باید متوجه باشند که نمی توان از تمام نوجوانان خواست که دقیقا همان ارزش ها و سبک زندگی مطلوبی را رعایت کنند که در گذشته خودشان به آنها پایبند بودند یا آن را ترویج می کردند. خانواده ها نیز باید به صورت جدی به این نکته توجه داشته باشند و نباید ارزش های مطلوب خود را به فرزندان نوجوان خود تحمیل کنند، زیرا نوجوانان در آن شرایط دقیقا برعکس هنجارهایی که خانواده ها برای نوجوانان خود تعریف می کنند، عمل خواهند کرد.

وی در پایان تصریح کرد: چه خانواده ها و چه حاکمیت اگر بخواهند نوجوانان را با روش های تحمیلی به سمت هنجارهای خاصی هدایت کنند، نه تنها نتیجه نمی گیرند، بلکه قشر نوجوان را به دلیل شرایط سنی و ذهنی که در آن قرار گرفته اند، قطعا به عکس مسیر هنجارهای ترویج شده سوق می دهند و این مساله می تواند تبعات خطرناک تری را نسبت به توجه آرام به مطالبات نوجوانان برای جامعه ما به همراه داشته باشد.