نوجوانان به دنبال هویتی می گردند که هنوز تثبیت نشده/گروه های مرجع داخلی برای نسل جدید جذاب نیست

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، نوجوانان امروز ایران، بخشی از نوجوانان جهان هستند. آنها به راحتی با گوشی های هوشمند خود می توانند در سراسر دنیا سفر کنند، ببینند و تجربه کنند. این نوجوانان، کسانی هستند که بعضا هویت خود را، در همین فرایند جهانی شدن کشف می کنند و اتفاقا بر خلاف بزرگترها، اصلا از آن ناراضی نیستند بلکه معتقدند که توانسته اند به تنهایی، هویت تازه ای از نسل جدید را رقم بزنند که مختص خودشان است.

در این راستا با جامعه شناس برجسته ایرانی به گفت و گو نشستیم تا ببینیم نگرش جهانی نوجوانان، آسیب است یا بخشی از مسیر پیشرفت جامعه؟

حسین ابوالحسن تنهایی ، پژوهشگر اجتماعی، جامعه شناس تفسیرگرا و استاد دانشگاه در گفت و گو با رکنا گفت: به طور کلی نوجوانان به دنبال هویتی می گردند که هنوز تثبیت نشده است. حال اگر هویت نوجوانان و بزرگسالان را در نظر بگیریم، می بینیم در یک نقطه مشترک هستند. آن هم این است که وقتی می خواهند هویت خودشان را تعریف کنند آن را با یک سری از گروه هایی که مورد علاقه و توجهشان است مطابقت می دهند. در واقع افراد، معیارهای ارزشی، زیبایی شناسی و هستی شناسی این گروه ها را ملاک قرار داده و سعی می کنند هویت خودشان را با آن معیارها تنظیم کنند که این معیارها در گروه های مورد علاقه افراد دیده می شوند.

این استاد دانشگاه گفت: این گروه ها در ادبیات جامعه شناسی، با عنوان گروه مرجع شناخته می شوند؛ یعنی آنها، تبدیل به مرجع دیدگاه های انسان می شوند.

وی در ادامه افزود: این یعنی افراد احساس تعلق به این گروه ها می کنند. گروه هایی که فیزیکی نیستند و در قالب نمادین یا سمبلیک در نظر افراد دیده می شوند؛ مثلا ممکن است یک نوجوان با گروهی در اروپا، آمریکا و یا هر جای دیگری در تماس نمادین باشد ولی هیچ حضور فیزیکی وجود نداشته باشد. این نوجوان ممکن است هیچ وقت پایش را از شهرش بیرون نگذاشته باشد ولی برای مثال به گروهی در ایتالیا، احساس تعلق می کند و به دنبال آن، شاخص ها و دیدگاه های هستی شناسی را از آنها بگیرد. 

این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به اینکه در مکتب تفسیری علوم اجتماعی، مکان و زمان، نمادین در نظر گرفته می شوند، گفت: بنابراین حتی ممکن است گروه مرجعی که نوجوانان به آن احساس تعلق می کنند حتی در یک دوره تاریخی مثلا ساسانیان باشد. این به معنای آن نیست که این فرد به تاریخ سفر کرده، همه چیز را لمس کرده و بعد هویت خودش را ساخته است. می توان نتیجه گرفت که اگر فردی، از گروه مرجعی در جای دیگری از دنیا خوشش می آید و معیارهایش را بر اساس ویژگی های آنها تنظیم می کند، به این معنا نیست که او با آنها تماس گرفته یا رابطه خاصی با آنها داشته باشد. در واقع در نظر فرد، این معیارها جذاب هستند و می تواند جایگزین معیارهای قبلی شود. 

وی افزود: لذا می توان نتیجه گرفت، فرد (چه جوان و چه پیر)، برای اینکه هویتش را تعریف یا باز تعریف کند؛ به پیرامونش نگاه می کند، گروه یا گروه هایی را می پسندد، به آن احساس تعلق می کند و در نهایت معیارهای خودش را از آنها می گیرد. حتی ممکن است این معیارها از داستان ها هم گرفته شود. 

گروه های مرجع در ساخت هویت نسل جدید اهمیت زیادی دارند

ابوالحسن تنهایی تاکید کرد: مسئولان اگر متوجه نشوند که این گروه های مرجع چقدر اهمیت دارند و در ساخت فکری و روانی مردم به ویژه جوانان چقدر تاثیر گذار هستند، ممکن است در مدیریت دچار خطاهای بزرگی شوند. 

وی در پاسخ به اینکه آیا در تمام دنیا چنین نگاهی به جهان در نوجوانان دیده می شود یا خیر گفت: در همه جای دنیا این مهم اتفاق می افتد که نوجوانان به گروه های مرجعی که خارج از کشور خودشان باشد گرایش پیدا کرده باشند. در واقع طبیعی است که انسان ها به چیزی جذب می شوند که برایشان قابل توجه تر است؛ بنابراین اگر نوجوانان ایرانی، از گروه های مرجع جامعه خودمان بگذرند و به گروه های مرجع فراتر از مرزهای جغرافیایی چشم بدوزند، یعنی گروه های مرجع در کشور ما برای نوجوانان جذاب نیستند.

اگر نوجوانان به گروه های مرجع خارجی علاقه داشته باشند آسیب نیست

تنهایی تاکید کرد: امروزه وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، دانشگاه ها، موسسات آموزشی و... در کشور ما، گروه های مرجعی را می سازند، که برای نسل های گذشته است و جذابیتی برای نسل جدید ندارد. بنابراین اگر به واسطه این شکافی که بین دو نسل پیش آمده است، نوجوانان به گروه های مرجع خارجی علاقه داشته باشند و هویت خودشان را آنها بسازند، نمی توان به آنها خرده گرفت و به چشم آسیب به آن نگریست که چرا اینگونه عمل کردند، چون عملا چیزی در کشور خودشان ندارند.

این استاد دانشگاه گفت: مسئولان نباید بی توجه از کنار این موارد مهم رد شوند. گروه های مرجع رسمی که توسط حاکمیت ها ایجاد می شوند، می خواهند کاری کنند که همه مردم با هم یک دست و یک شکل شوند و از سویی دیگر، یک سری گروه مرجع خلاق و آزاد دیده می شود که ویژگی های نسل امروزی را شناخته و یک شکل بودن را رواج نمی دهد.

وی افزود: اینکه نوجوانان باورهای جمعی دولت ها را قبول ندارند، به علت این است که نگاه های آنها متفاوت است و برایشان جذاب نیست؛ بنابراین اگر حکومت می خواهد نوجوانان را جذب کند، باید از گروه های مرجع که از دید آنها جذاب است استفاده کند نه آنهایی که از دیدگاه خودشان مفید هستند. مسئولان باید بدانند در مدیریت یک جامعه، باید از چشم کسی که قرار است مدیریتش کرد به دنیا نگاه کرد.

انسان آزاد آفریده شده پس هویتش را آزادانه می سازد؛ نه دستوری!

این جامعه شناس با تاکید بر اینکه اگر چشم و گوش مسئولان بر واقعیت ها بسته شود، در نهایت شکافی به وجود می آید که دیگر نمی توان آن را با هیچ ترفندی پر کرد، گفت: همچنین انسان بنابر طبیعت بشری، آزاد آفریده شده است. انسان، حق انتخاب آزادانه دارد و ادیان و همچنین جامعه شناسی تفسیری بر اهمیت این موضوع تاکید کرده اند. لذا در دیدگاه جامعه شناسی تفسیری، نمی توان گفت که این نوع هویت سازی برای افراد، به مثابه آسیب است، بلکه انسان به واسطه آزاد بودنش، حق انتخاب دارد که هویتش را به این گونه که علاقه دارد بسازد.

وی در پایان تاکید کرد: سیاستمداران فکر می کنند که چون نوجوانان حرف آنها را گوش نمی دهند، بنابراین آسیب زا هستند؛ بلکه این نگاه که یک معیار را درست تلقی و معیار دوم را غلط می پندارد عاقبت نخواهد داشت همانطور که نام سقراطی که توسط دولت یونان کشته شد، فراتر از نام دولت یونان در تاریخ باقی ماند. وظیفه دولت این است که پاسخ مناسب به قشر جوان بدهد. اگر حکومت نتواند شرایط سلامت، شادی، آموزش و... را عملی نکند اساسا به وظایفش عمل نکرده است و موجب پیش آمدن نارضایتی می شود.