لزوم مدیریت کشاورزی برای نجات زمین ایران / انفجار آسیب و معضل حاصل بحران آب خواهد بود

به گزارش خبرنگار رکنا؛ هر گونه حیات محتاج آب است. انسان ها از آب آشامیدنی استفاده می‌کنند، یعنی آبی که کیفیت آن مناسب سوخت و ساز بدن باشد.با رشد جمعیت و گرمایش زمین، منابع آب طبیعی در حال تمام شدن هستند و این مسئله ، سبب نگرانی بسیاری از دولت‌ها در سراسر دنیا شده است. در حالیکه عده زیادی از مردم دنیا به آب سالم دسترسی ندارند اغلبِ ما بدون فکر کردن به عواقب مصرف بی‌رویه، آب را هدر می‌دهیم.

خارج از دید ما، دقیقاً زیر پاهایمان گنجی پنهان است که زندگی‌مان با آن غنی‌تر و پر مایه‌تر می‌شود. ممکن است آب‌های زیرزمینی خارج از دید ما باشند ولی تأثیرات شگرف آنها در همه‌جا دیده می‌شود و باید به فکر حفاظت و صیانت از این منبع با ارزش باشیم چرا که تغییرات اقلیمی سبب شده وضعیت دسترسی به این مایه حیات روز به روز وخیم‌تر و بحرانی‌تر شود.

حجم کل آب‌های موجود در سیاره زمین یک هزار و 234 میلیارد مترمکعب است.از این میزان آب 97 درصد آن شور و دو درصد آن در یخ‌های قطبی محبوس است و حیات همه ما انسانها به همین یک درصد باقیمانده وابسته است و آن یک درصد هم غالباً در زیر زمین و دسترسی به آن دشوار و پرهزینه است تا جایی که در خشک‌ترین بخش‌های جهان، آب‌های زیرزمینی تنها آبی هست که مردم بدان دسترسی دارند.

بشر در دسترسی به آب‌های زیرزمینی پیشرفت شگرفی داشته اما مشکلی که وجود دارد این است که این ذخایر در طی هزاران سال انباشته شده‌اند و هزاران سال طول می‌کشد تا مجدداً پر شوند.

کشور ما کشوری خشک و نیمه خشک است و از لحاظ منابع آبی شرایط مطلوبی ندارد و با توجه به میزان منابع آب و سرانه‌ مصرف کشورمان در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد، اما از دیرباز مردم ما نشان دادند که درک و فراست بالایی برای تطابق با واقعیت‌های اقلیم کشور دارند و مصداق آن بادگیرها، کاریزها، قناتها و یخدان‌ها است که با خلاقیت منحصر به‌فرد نیاکان ما در استفاده صحیح از منابع آب بخصوص استفاده از آب‌های زیرزمینی یکی از تأثیرگذارترین روش‌های مدیریتی آب محسوب می‌شود و ما هم باید تلاش کنیم همچنان به عنوان یک کشور پیشگام و الگو مطرح بمانیم.

در کشور ما 90 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی است، این عدد برای شرب 8 درصد و برای صنعت 2 درصد است و همانطور که مشخص است بخش کشاورزی بزرگ‌ترین و مهمترین مصرف‌کننده آب به شمار می‌رود و به دلیل عدم وجود بارندگی کافی در کشورمان، تأمین آب مورد نیاز این بخش بیشتر از طریق برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی صورت می‌گیرد.

افت سطح آب و اتمام مخازن آب زیرزمینی، نشست زمین، شور شدن منابع آب شیرین، خشک شدن قناتها، چشمه‌ها و چاه‌ها و مشکلات اجتماعی همچون بیکاری، فقر، مهاجرت و… از پیامدهای منفی اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی است.

با توجه به اینکه بیشترین میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی صورت می‌گیرد توجه به این بخش و مدیریت آب در این بخش نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از اصلی‌ترین روش‌های مدیریت آب در این بخش که یکی از مهمترین راهکارهای نجات آبهای زیرزمینی محسوب می‌شود می‌توان به انتخاب گونه‌های گیاهی مناسب، استفاده از بذر اصلاح شده، محدود کردن دفعات کشت محصول در سال، افزایش راندمان آبیاری، طراحی دقیق و اصولی سیستم‌های آبیاری تحت فشار و استفاده از کشت گلخانه‌ای اشاره کرد.

در بسیاری از کشورها که دارای منابع آبی بیشتری از ایران هستند و شرایط آب و هوایی مناسبی نیز دارند، سرانه مصرف آب از کشور ایران پایین‌تر است، لذا در کشور ایران ضروری است در راستای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب در آینده و جلوگیری از بحران‌های احتمالی به دلیل کمبود منابع ارزشمند آبی، افزایش بهره‌وری آب از طریق اقداماتی همچون مدیریت تقاضا و مصرف آب و افزایش آگاهی‌های اجتماعی مد نظرقرار گیرد.

متأسفانه منابع آب زیرزمینی به عنوان ذخایری گران‌بها و بی‌بدیل، که ادامه حیات و توسعه کشاورزی و صنعت ما بدان وابسته است؛ با آهنگی شتابان به سوی اتمام و تخریب کامل پیش می‌روند که این روند تهدید جدی برای ما و نسل‌های آتی محسوب می‌شود.

لازم است در سیاست‌های کلی و مسئله آب بازنگری شود تا بتوانیم این بحران را پشت سر بگذاریم. باید یادآوری کنیم که هر یک از ما در سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران، بیشتر از مردمان سرزمین‌هایی که آب‌های فراوان دارند، وظیفه داریم به حفظ و صیانت آب حساس باشیم، به اهمیت آب بیندیشیم، در گذشته خود به دیده انتقاد و انصاف بنگریم، جراحاتی را که بر پیکره‌های پاک منابع آب این سرزمین وارد کرده‌ایم بشناسیم، از مسیرهای اشتباه احتراز کنیم، به اصلاح رفتارهای فردی و رویکردهای سیاستی خود همت گماریم و آینده‌ای مطلوب‌تر از امروز را، در سایه درست‌کرداری با آب بنا کنیم.

نویسنده: عاطفه باقری